ارزیابی نظریۀ زوائد علم اصول با محوریت نقد کتاب «زوائد اصول فقه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرسه فقهی امام محمدباقر علیه السلام

2 استاد حوزه علمیه

چکیده

دانش اصول به‌عنوان یکی از مهم‌‎ترین مقدمات استنباط، با اتهام دچار شدن به تورم و مسائل زائدی که در طریق استنباط به کار نمی‌آیند روبرو شده است. از جمله، مؤلف کتاب «زوائد اصول فقه» بخش قابل اعتنایی از مسائل اصول فقه را زائد دانسته و به ضرورت تحول این دانش به منظور پیراستگی از مسائل بی‌ثمر و دور از هدف استنباط باور دارد. اما بررسی دقیق ادلۀ یادشده در این اثر نشان از نادرستی دیدگاه یادشده دارد و اغلب مسائل این دانش -به رغم وجود برخی مباحث زائد- کاربردی بوده و فقیه در استنباط، از آن بی‌نیاز نیست. توجه به نکات پیش‌رو نادرستی این شبهه را آشکار می‌سازد: الف) نگاه دقیق به محل نزاع و مبانی اصولیان در مسائل مزبور، از کاربرد این مباحث نشان دارد. ب) طرح بسیاری از تدقیقات اصولی موجب آشکار شدن مسئله‌ای کلی‌تر می‌شود که دارای فوائد فراوان است. ج) برخی مسائل از مبادی تصوری یا تصدیقی دانش اصول شمرده می‌شود که چون در دانش دیگر یا به آن پرداخته نشده یا جهت نگاه به آن متناسب با هدف فقیه نبوده است، باید در اصول به آنها پرداخت. به نظر می‌رسد نداشتن تصویر درست و آگاهی کافی نسبت به ابعاد هر مسئله و مبانی اصولی پیرامون آن، موجب پدید آمدن این شبهه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

تقییم نظریّة «زوائد علم الأصول» بالتّرکیز علی نقد کتاب «زوائد الأصول»

نویسنده [العربیة]

  • مهدی معتمدی 2
1
2 استاد حوزه علمیه
چکیده [العربیة]

إنّ علم الأصول ـ وباعتباره من أهمّ مقدّمات الاستنباطـ لقد اتُّهم بالتّضخّم والاهتمام بمسائل زائدة لاتستخدم فی طریق الاستنباط. و ممّن أورد هذا الاتّهام مؤّلف کتاب «زوائد أصول الفقه» حیث یعتقد أنّ جزءاً کبیراً من مسائل أصول الفقه زائد عن الحاجة، ویرى ضرورة تحویل هذا العلم لتجنّب المسائل العقیمة البعیدة عن غرض الاستنباط؛ إلّا أنّ الدّراسة الدّقیقة لما یذکر فی هذا المقال من أدلّة، یثبت خطأ الرّأی المذکور وأنّ معظم مسائل هذا العلم -رغم وجود بعض المواضیع الزّائدة فیها- عملیّة و لایستغنی عنه الفقیه فی عملیة الاستنباط. فالانتباه إلى النّقاط التّالیة یکشف زیف هذه الشّبهة: أ) إنّ النّظرة الدّقیقة إلى محلّ الخلاف ومبانی الأصولیّین فی المسائل المذکورة یتبیّن فیها تطبیق هذه المواضیع. ب) إنّ ذکر العدید من التّدقیقات الأصولیة یؤدّی إلی کشف مسألة أکثر کلیة و هذا الأمر فیه فوائد عدیدة. ج) بعض المسائل یعتبر من مبادئ علم الأصول التّصوریة أو التّصدیقیة ولم یتناوله علم آخر أو لم یکن نوع النّظر إلیه متوافق مع هدف الفقیه، فتجب معالجته فی علم الأصول. ویبدو أنّ عدم تصور صحیح ووعی کاف لأبعاد کلّ قضیّة والمبانی الأصولیة المحیطة بها هو الّذی أثار هذه الشّبهة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علم الأصول
  • الزّوائد
  • مسائل العلم
  • مجال التّدوین
  • مجال التّعلیم