کارکردها و شیوۀ بازشناسی سیاق مقابله با تأکید بر کاربست‌های آن در استنباط فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر اجرایی مجله

2 مدرسه فقهی امام محمد باقر ع

3 استاد حوزه

چکیده

ظهور سخن، کارآمدترین منبع دریافت اهداف گوینده شمرده می‌شود که خود در سایۀ قرائن لفظی و غیر لفظی حاکم بر واژگان پدید می‌آید. سیاق از اثرگذارترین قرائن غیر لفظی است که گونه‌های فراوانی دارد. سیاق مقابله، گونه‌ای از این دست است که هویتی نزدیک به وحدت سیاق دارد و بر پایۀ تقابل و رویارویی، ظهورساز است و به استناد دلایل حجیت ظهورات، معتبر و متبع است. ویژگی تقابل، مقتضی وحدت و گسست میان طرفین تقابل است و بسته به رابطۀ نسبی میان آن‌دو متغیر است. پیدایش سیاق مقابله نوعاً به مقام بیان منوط نیست؛ هرچند در مواردی این وابستگی وجود دارد. سیاق مقابله در بازشناسی معانی واژگان، ویژگی‌های مورد نظر گوینده در معنا، معنای لغوی واژه، نفی قیود محتمل و حتی شناخت نسخۀ صحیح، بسیار کارآمد است. گونه‌های سیاق مقابله متنوع است و شیوه‌های شایع آن در ساختار توصیف به غیر، غایت، تقسیم، بدل و مبدل و عطف نمایان می‌شود. برخی از انواع سیاق پوشیده است و از جامعیت و گستره‌ای برخوردار است که فهم و برداشت از طیف گسترده‌ای از روایات معصومین و سخنان فقیهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

مهامّ سیاق المقابلة وطریقة إعادة التّعرف علیه مع التّرکیز على تطبیقاته فی الاستنباط الفقهی

نویسندگان [العربیة]

  • حسن رضایی صرمی 2
  • استاد بروجردی 3
1
2 مدرسه فقهی امام محمد باقر ع
3 استاد حوزه
چکیده [العربیة]

یعتبر ظهور الکلام المصدرَ الأکثر کفاءة لتلقّی مرادات المتکلّم، والظّهور نفسه یظهر فی ظلّ القرائن اللّفظیّة وغیر اللّفظیّة الحاکمة علی المفردات. یُعدّ السّیاق من أکثر القرائن غیر اللّفظیّة تأثیراً وله أنواع عدیدة. سیاق المقابلة هو نوع من هذا القبیل، له هویّة قریبة من وحدة السّیاق، ینبثق منه الظّهور على أساس التّقابل والمواجهة، ومعتبر و متّبَع استناداً إلی أدلّة حجّیّة الظّواهر. خصوصیّة التّقابل تقتضی الوحدة والفرقة بین طرفی التّقابل، وهی تختلف باختلاف العلاقة النّسبیّة بین الطّرفین. إنّ تواجد سیاق المقابلة لا یعتمد نوعاً على مقام البیان؛ على الرّغم من وجود هذا الاعتماد فی بعض الحالات. إنّ سیاق المقابلة مؤثّر للغایة فی التّعرف على معانی المفردات، والمیزات الّتی یریدها المتکلّم فی المعنى، والمعنى اللّغوی للکلمة، ونفی القیود المحتملة، وحتى التّعرف على النّسخة الصّحیحة. تتکثّر أنواع سیاق المقابلة، وتظهر أسالیبها الرّائجة فی إطار الوصف بالـ«غیر»، والغایة، والتّقسیم، والبدل والمبدل منه و العطف. بعض أنواع السّیاق مکتومة، وله شمولیّة ونطاق شاسع یؤثّر على فهم وتفسیر مجموعة واسعة من روایات المعصومین وأقوال الفقهاء.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرینة
  • السّیاق
  • سیاق المقابلة
  • الظّهور
  • الاتّحاد
  • المقابلة