بازخوانی مفاهیم واژگان و ساختارهای منع در منابع وحیانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

از مراجع عظام تقلید

چکیده

در نصوص شرعی از ساختارها و واژگان مختلفی برای منع استفاده شده است که نسبت به مدلول یا چگونگی دلالت بسیاری از آنها، اختلاف وجود دارد. نوشتار پیش رو به بررسی پرتکرارترین آنها پرداخته است. برخی از واژگان مانند «یحرم»، برای دلالت بر حرمت وضع شده‌اند، و برخی از واژگان مانند «لا ینبغی» در روایات هرچند برای حرمت وضع نشده‌اند، ولی ظهور اطلاقی در حرمت دارند؛ گرچه از نظر لغوی شامل حرمت و کراهت باشند. همچنین ساختار «صیغۀ نهی» و «جملۀ خبری در مقام انشای نهی» برای جامع نهی وضع شده، ولی حکم عقل و بنای عقلا، بر لزوم امتثال آن است؛ زیرا از جهت قانون عقلا تا زمانی که ترخیص از ناحیۀ مولا ثابت نشود، باید آن درخواست را اطاعت نماید و بنده برای ترک درخواست مولا نمی‌تواند عذر بیاورد که احتمال می‌داده درخواست مولا غیر الزامی است. اما الفاظی مانند «لا یحبّ»، ظهور در نهی تنزیهی دارند؛ زیرا از یک سو استفاده از این الفاظ برای ارادۀ حرمت رایج نیست و از سوی دیگر آوردن تعبیری که جامع بین مرتبۀ شدید و خفیف است، برای بیان حرمت کافی نیست؛ لذا شکلی از ظهور عرفی در مرتبۀ خفیف، یعنی کراهت خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

قراءة جدیدة لمفاهیم ألفاظ المنع وأسالیبه فی المصادر الوحیانیّة

چکیده [العربیة]

قد استعملت فی النصوص الشرعیّة أسالیب وموادّ مختلفة للمنع، وهناک خلاف فی مدلول العدید منها أو کیفیّة دلالتها. تدرس هذه المقالة الأکثر شیوعاً منها. قد وُضع بعض الکلمات للدلالة على الحرمة، مثل «یحرم» وبعض آخر -نظیر «لا ینبغی»- وإن لم یکن موضوعاً للحرمة، بل یشمل کلّاً من الحرمة والکراهة لغةً إلّا أنّ له ظهوراً إطلاقیّاً فی الحرمة؛ کما أنّ أسلوبَی «صیغة النهی» و«الجملة الخبریّة فی مقام إنشاء النهی» قد تمّ وضعهما لمطلق النهی، ولکنّ العقل یقتضی ضرورة امتثالهما؛ لأنّ حکم العقل وبناء العقلاء علی لزوم امتثال طلب المولی ما لم تثبت الرخصة منه ولا یجوز للعبد أن یتذرّع لعدم الامتثال بأنّه احتمل عدم کون طلب المولی إلزامیّاً. کما أنّ ضرباً آخر من ألفاظ النهی -مثل «لا یحبّ»- ظاهر فی النهی التنزیهیّ؛ لأنّ استعمال هذه الألفاظ لإرادة الحرمة لیس شائعاً من جهة، ومن جهة أخرى فإنّ استعمال عبارة جامعة بین المرتبة الشدیدة والخفیفة لا یصلح للتعبیر عن الحرمة؛ ولذلک سیکون له نوع من الظهور العرفیّ فی المرتبة الخفیفة وهی الکراهة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • ألفاظ المنع
  • أسلوب المنع
  • لا ینبغی
  • لا یُحبّ
  • کَرِه