تبیین و نقد نظریۀ محقق اصفهانی پیرامون قاعدۀ ملازمه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس فقه و اصول حوزه علمیه قم

چکیده

قاعدۀ ملازمه از مهمترین مباحث اصولی در ساحت دلیل عقلی است . این قاعده مبتنی بر دو مسألۀ حسن و قبح ذاتی و تحسین و تقبیح عقلی است. محقق اصفهانی در این زمینه نظرات دقیقی بیان کرده‌اند که یک هندسۀ فکری جامعی را شکل می‌دهد. ایشان بر این باورند که قضایای حسن و قبح از سنخ مشهورات است که واقعیتی ورای تطابق آرا و انظار عقلا ندارند. و نظریِۀ خود در باب قاعدۀ ملازمه را بر این باور استوار ساخته است. از این رو قائل شده‌اند که شارع نمی‌تواند بر خلاف حکم عقل، حکم براند؛ همان‌طور که بر طبق حکم عقل نیز نمی‌تواند حکم مولوی کند. همان‌گونه که قائل شده‌اند که احکام شرعیه از مصالح و مفاسد واقعی کشف نمی‌کنند؛ مگر به شکل اجمالی که سزوار است این مسلک نام مسلک تضمّن بر خود گیرد.
این نوشتار در صدد تبیین و توضیح و نقد نظریۀ محقق اصفهانی پیرامون قاعدۀ ملازمه است که در پایان به این نتیجه دست می‌یابد که نظریۀ محقق اصفهانی گرچه مشتمل بر نکات دقیقی است؛ ولی خالی از برخی ابهامات و پرسش‌ها نیز نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

قاعدة الملازمة من وجهة نظر المحقّق الاصفهانی عرضٌ و نقاشٌ

نویسنده [العربیة]

  • محمد علی اسماعیلی
مدرس فقه و اصول حوزه علمیه قم
چکیده [العربیة]

قاعدة الملازمة من أهمّ المباحث الأصولیّة فی مجال الدلیل العقلی و هی تبتنی علی مسئلتی الحسن و القبح الذاتیین والتحسین والتقبیح العقلیین. و قد أتی المحقّق الإصفهانی بآراء دقیقة تمثِّل نظاماً شاملاً فی هذا المضمار. یری المحقّق الإصفهانی أنّ قضایا الحسن والقبح من سنخ المشهورات التی لا واقع لها وراء تطابق آراء العقلاء. وعلی ضوء هذا الأصل بنی إتّجاهه المختار فی قاعدة الملازمة فذهب الی أنّ ما حکم به العقل لایمکن أن یحکم الشارع على خلافه کما لایحکم الشارع على طبقه حکماً مولویّاً أیضاً. کما ذهب الی أنّ الأحکام الشرعیّة لاتکشف عن المصالح و المفاسد الواقعیّة الا بنحو الإجمال. وینبغی أن یسمّی هذا المسلک بمسلک التضمّن. ثم إنّ هذه الدراسة تقوم باستعراض الإتّجاه المختار عند المحقّق الإصفهانی و دراسته وتقییمه و ثم إنّ النتیجة منها ان الإتّجاه المختار عند المحقّق الإصفهانی فی قاعدة الملازمة مع اشتماله علی نکاتٍ دقیقة، لایخلو عن بعض الإبهامات و التساؤلات أیضاً.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحسن والقبح الذاتییان
  • التحسین والتقبیح العقلیان
  • قاعده الملازمة
  • المحقّق الإصفهانی
  • المشهورات