بازخوانی دلالت حدیث رفع بر کفایت عمل ناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس خارج حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

برخی بزرگان از قدما و متأخرین برای تصحیح عمل ناسی که فاقد جزء یا واجد مانعی است، به حدیث «رفع نسیان» تمسک کرده‌اند، لکن حق آن است که موافق نظر برخی دیگر از علما این حدیث دلالتی بر صحت ندارد.
به نظر می‌رسد که دلالت این حدیث با سه اشکال عمده روبرو است:
1. حدیث رفع تنها بر برداشته شدن تبعات ناشی از نسیان در عمل، اعم از تبعات دنیوی و اخروی در عالم ثبت اعمال و عدم مسئولیت در قبال آن دلالت می‌کند، در حالی که وجوب اعاده از تبعات ناشی از نسیان نیست، بلکه به لحاظ عدم استیفای ملاک واجب است؛ از این رو حدیث یاد شده دلالتی بر رفع آن ندارد.
2. تحقیق مطلب آن است که جزئیت حتی به شکل تبعی نیز مجعول نیست، نه واقعاً و نه عرفاً. بنابراین جزئیت امری شرعی نیست تا حدیث رفع آن را از موضوعیت برای آثار بردارد.
3. بر فرض پذیرش دلالت حدیث رفع بر کفایت عمل ناسی، باید آن را مختص به نسیان سنن أجزا دانست؛ زیرا باطل بودن عملی که فاقد فرائض أجزا است از مفهوم حدیث «لاتَنقُضُ السُّنةُ الفریضةَ» و «إِنَّ اللهَ فَرَضَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ وَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ فَمَنْ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ مُتَعَمِّداً أَعَادَ الصَّلَاةَ» آشکار می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة دلالة حدیث الرفع علی کفایة عمل الناسـی

نویسنده [العربیة]

  • محمد تقی شهیدی پور
مدرس خارج حوزۀ علمیۀ قم
چکیده [العربیة]

قد تمسک بعض الأجلاء من المتقدمین و المتأخرین بحدیث «رفع النسیان»، لتصحیح عمل الناسی الفاقد لجزء أو الواجد لمانع؛ و لکن الصحیح وفاقا لبعض آخر منهم عدم دلالته علیه و العمدة فی الإشکال، ثلاثة:
الف) الصحیح أن حدیث الرفع لایدل إلا علی رفع تبعة العمل الصادر عن نسیان من عالم تسجیل الأعمال و المسئولیة تجاهها، سواء کانت التبعة دنیویا أو أخرویا؛ مع أنه لیس وجوب الإعادة، من تبعات العمل الصادر عن نسیان بل هو بمناط عدم استیفاء ملاک الواجب؛ فلایدل الحدیث علی رفعه.
ب) ان التحقیق عدم کون الجزئیة مجعولا و لو تبعا، لا واقعا و لا عرفا، فلیست الجزئیة أمرا شرعیا حتی یرفعه الحدیث عن الموضوعیة للآثار.
ج) و علی فرض تسلیم دلالة الحدیث علی کفایة عمله، فلاینبغی الریب فی اختصاصه بنسیان سنن الأجزاء؛ و أما الفرائض، فیظهر بطلان العمل الفاقد لها من مفهوم حدیث «لاتَنقُضُ السُّنةُ الفریضةَ» و «إِنَّ اللهَ فَرَضَ الرُّکُوعَ وَ السُّجُودَ وَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ فَمَنْ تَرَکَ الْقِرَاءَةَ مُتَعَمِّداً أَعَادَ الصَّلَاةَ».

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • عمل الناسی
  • حدیث الرفع
  • العمل الفاقد لجزء
  • العمل الواجد لمانع