حجیت وحدت سیاق و گسترۀ آن از منظر اصولیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

2 دانش‌پژوه رشتۀ فقه جزاء مؤسسۀ عالی فقه و علوم اسلامی

3 دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم و استاد سطوح عالی حوزه

چکیده

وحدت سیاق، خصوصیتی در کلام است که از یکپارچگی و یک‌دست بودن کلام برداشت می‌شود و مانند انواع دیگر سیاق از ابزارهای فهم کلام است؛ از این رو در استنباط احکام شرعی از ادلۀ نقلی جایگاه خاصی دارد و لازم است گسترۀ تأثیر آن در کلام واکاوی شود تا به تبع آن، دامنۀ حجیتش مشخص شود. برخی اصل تأثیر وحدت سیاق در مدلول کلام را انکار کرده‌اند و برخی تأثیر و حجیت آن را به صورت مطلق پذیرفته‌اند و برخی نیز تفصیل داده و تأثیر آن در موارد ظهور اطلاقی و نه وضعی را پذیرفته‌اند. کسانی که قائل به تأثیر و حجیت وحدت سیاق هستند، در اینکه وحدت سیاق، اتحاد در مصادیق خارجی را اثبات نمی‌کند و اینکه اتحاد در مراد استعمالی را اثبات می‌کند هم‌نظرند، ولی در اثبات اتحاد در مراد جدی با یکدیگر اختلاف دارند. این پژوهش می‌کوشد ضمن واکاوی دیدگاه‌های صاحب‌نظران و بررسی تطبیقی نمونه‌های وحدت سیاق در منابع فقهی، دامنۀ دلالت و حجیت وحدت سیاق را مشخص کند. یافتۀ پژوهش با توجه به یکسان نبودن ساختار وحدت سیاق آن است که دامنۀ تأثیر و حجیت آن در کلام متفاوت است و بستگی به مقدار صدق «یکپارچگی و یک‌دست بودن کلام» دارد؛ این خصوصیت کلامی گاهی اتحاد در مراد جدی را اثبات می‌کند و گاهی دلالتی بر آن ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

حجیّة وحدة السیاق و نطاقها من منظر الأصولیین

نویسندگان [العربیة]

  • مسیح بروجردی 1
  • حسن رضایی صرمی 2
  • مهدی یزدانی خراجی 3
1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم
2 دانش‌پژوه رشتۀ فقه جزاء مؤسسۀ عالی فقه و علوم اسلامی
3 دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم و استاد سطوح عالی حوزه
چکیده [العربیة]

وحدة السیاق میزة فی الخطاب تنشأ من الانسجام و التناسق و التناسب فی الکلام و مثل الأنواع الأخری من السیاق فهی أداة لفهم الکلام؛ لذلک، لها مکانة خاصّة فی استنباط الأحکام الشرعیّة من الأدلّة النقلیّة، ینبغی تحلیل نطاق تأثیرها فی الکلام حتی یمکن تحدید نطاق حجیّتها. أنکر البعض تأثیر وحدة السیاق من الأساس و فی المقابل یقبل البعض تأثیرها و حجیّتها بشکل مطلق و یفصّل البعض فی تأثیرها و قبلوا حجیّتها فی موارد الظهور الإطلاقی، لا الظهور الوضعی. یتّفق أولئک الذین یعتقدون بتأثیرها و حجیّتها علی أنّ وحدة السیاق لاثتبت الاتّحاد فی المصادیق الخارجیّة و أنّها تثبت الاتّحاد فی المراد الاستعمالی؛ لکنّهم یختلفون فی إثبات الاتّحاد فی المراد الجدّی. یحاول هذا البحث تحدید نطاق الدلالة و الحجیّة لوحدة السیاق من خلال البحث فی أقوال الخبراء و الدراسة التطبیقیّة لأمثلة وحدة السیاق فی المنابع الفقهیّة. و نتیجة البحث بالنظر إلی عدم توحید هیئة وحدة السیاق هی أنّ نطاق تأثیر وحدة السیاق و حجیّتها مختلف فی الخطابات و یعتمد علی کمّیّة صدق «الانسجام و التناسب فی الکلام»؛ تثبت هذه المیزة الکلامیّة أحیاناً الاتّحاد فی المراد الجدیّ و لادلالة لها أحیاناً.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • وحدة السیاق
  • اتّحاد السیاق
  • حجیّة
  • المراد الاستعمالیّ
  • المراد الجدّی
  • الظهور الوضعی
  • الظهور الإطلاقی